Paglisan

Things Fall Apart ni Chinua Achebe

Isinalin sa Filipino ni Julieta U. Rivera

Sinuri ng Pangkat 4 ng 10- Cobalt

1.    Pagkilala sa May-akda

                                     Si Albert Chinualumogu Achebe ay isang Nigerian na ipinanganak noong Nobyembre 15, 1930 sa Ogidi sa Silangang Nigeria. Siya ay naging isang novelist, poet, professor, at critic. Lagi siyang nangunguna sa klase noon kung kaya’y nakakuha siya ng pagkakataong maging iskolar at makapag-aral ng medisina ngunit siya ay nag-aral ng English literature sa University College (ngayon ay University of Ibadan).Pagkatapos niyang mag-aral ay nagtrabaho siya sa Nigerian Broadcasting Service at lumipat sa Laos. Marami rin siyang natanggap na gantimpala tulad na lamang ng Margaret Wrong Prize, New Statesman Jock Campbell Prize, Commonwealth Poetry Prize at 2007 Man Booker International. Taong 1990, habang ipinagdiriwang ang kanyang ika-60 na kaarawan, nasangkot sa isang aksidente si Achebe na naging dahilan ng kaniyang pagkalumpo. Namatay siya noong Marso 21, 2013 sa Boston, Massachusetts kung saan siya nagtuturo bilang university professor ng African studies. Ilan sa kaniyang mga naisulat ay ang mga sumusunod: -Things Fall Apart -No Longer at Ease -Arrow of God -A Man of the People -Anthills of the Savannah Bilang manunulat, ginagamit niya ang wikang Ingles upang ilantad, pag-isahin, at ipaalam sa nakararami ang napakaraming kaugalian o kultura ng kanyang bansang Nigeria.

2.    Uri ng panitikan

                                 Ang nobela, akdang-buhay o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksiyon na binubuo ng iba't ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300 pahina. Noong ika-18 siglo, naging istilo nito ang lumang pag-ibig at naging bahagi ng mga pangunahing henerong pampanitikan. Ngayon, ito ay kadalasan may istilong artistiko at isang tiyak na istilo o maraming tiyak na istilo. Ang nobela ay may 9 na katangian: •tagpuan - lugar at panahon ng mga pinangyarihan tauhan - nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela banghay - pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa nobela pananaw - panauhang ginagamit ng may-akda a. una - kapag kasali ang may-akda sa kwento b. pangalawa - ang may-akda ay nakikipag-usap c. pangatlo - batay sa nakikita o obserbasyon ng may-akda tema - paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela damdamin - nagbibigay kulay sa mga pangyayari pamamaraan - istilo ng manunulat pananalita - diyalogong ginagamit sa nobela simbolismo - nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay at pangyayarihan

3.     Layunin ng may akda

                Ito ay nagpapakita ng mga aral na kailangan nating bigyan ng pansin. Kung titignan sa mas simpleng paraan ay dapat tayong magdesisyon hindi para sa ating sarili kungdi para sa tama at ito ang mahalagang bagay na hindi nagawa ni Okonkwo na nais ipahatid ng nagsulat ng akda.

4.     TEMA O PAKSA NG AKDA

                Ang tema ng akda ay katapangan ng pangunahing karakter sa akda, pagmamahal sa sariling nayon o bayan, kagitingan ng isang tunay na lider na may kakayahan na pangunahan at ayusin ang kanyang mga nasasakupan at ang pagmamahal sa kanyang mga kababayan at mga taong nakapaligid sakanya.

5.     MGA TAUHAN/ KARAKTER SA AKDA

·       Okonkwo – Ang bida sa nobela. Isang magaling na lider at may gusting patunayan ngunit nabigo.

·        Unoka – Si Unoka ay ang ama ni Okonkwosiya ay tamad at miserable ang buhay. Siya ang nag-udyok sa bida upang hindi maging katulad niya.

·        Obierika- Ang pinakamatalik na kaibigan ni Okonkwo.

·        Ikemefuna- Isang batang lalaki na galling sa tribo ng Mbiano. Inalagaan siya ni Okonkwo dahil siya ang tanda ng pagkakaayos ng dalawang tribo, tinuring nila ang bawat isa na parang tunay na kapamilya.

·        Ogbuefi Ezeudu- Ang nagpaalam kay Okonkwo na dapat patayin si ekemefuna ayon sa orakulo.

·        Mr. brown – Ang puti na malapit ang loob sa tribo umuofia ngunit namatay rin dahil sa karamdaman.

       6.TAGPUAN/PANAHON

                      Karamihan sa mga kuwento ay nagaganap sa kathang-isip na nayon ng Iguedo, na nasa Umuofia clan. Ang Umuofia ay matatagpuan sa kanluran ng aktuwal na lungsod ng Onitsha sa East Bank ng Niger River sa Nigeria. Ang mga pangyayari ng nobelang lumabas sa 1890s. [3] Ang kultura na itinatanghal, sa mga taong Igbo, ay katulad ng sa lugar ng kapanganakan ni Achebe ng Ogidi, kung saan ang mga taong nagsasalita ng Igbo ay naninirahan sa mga grupo ng mga independiyenteng nayon na pinamahalaan ng mga matatandang pinuno. Ang mga kaugalian na inilarawan sa nobelang salamin ang mga aktwal na mga taong Onitsha, na naninirahan malapit sa Ogidi.

7. NILALAMAN O BALANGKAS NG MGA PANGYAYARI
Hindi pangkaraniwan ang kabuohan ng akda. Ang pagkakabuo ng balangkas ay hindi rin naayon dahil kung titignan ang akda ay parang walang resolusyon sa mga problema ng bida. Sa akdang ito nagpapakita ng konsyensiya at pagiging makasarili dahil gusto niyang mapanatiling matapang siya at nung may plano si ezeudu binalaan niya si Okonkwo na wag makialam sa planong iyon dahil ama na rin ang turing sa kaniya ni ikemefuna. Kaya guimawa siya ng paraan para matulungan si ezeudu, inuto niya si ikemefuna at agad niyang tinaga ito sa harap nila ng hindi man lang niya naiisip na ama na ang turing sa kaniya. At may napatay din siyang labing-anim na taong gualng sa buril ni ezeudu. Tumungo agad siya sa mbanta at doon na nanirahan dahil sa mga ginawa niyang pagsasala. At ang wakas ay namatay rin siya dahil kinitil niya ang sariling buhay.

8. MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA

Nagbibigay ito ng aral sa mga mambabasa na dapat pagisipan muna kung tama ba o karapat dapat ba itong gawin o hindi, dahil minsan hindi na iniisip kung tm aba ang ating mga ginagwa kung kaya’y sa dulo ay pinagsisisihan natin.

9. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA

Kung babasahin ay tila isang ordinaryong nobela lamang ito ngunit kung pagpapatuloy ay maganda ang nilalaman nito. Hindi pangkaraniwan ang pagkakasulat sapagkat sa una hanggang gitna ay maganda pa ang takbo nito ngunit habang papalapit sa dulo ay mas nagkakaroon pa ng problema ang bida.

10. BUOD

Si Okonkwo, isang matapang at respetadong mandirigma, nagmula sa lahi ng mga Umuofia, isang hindi gaanong kilala at hindi kalakihang tribo sa Nigeria. 

Labingwalong taong gulang noon si Okonkwo nang matalo niya sa isang labanan si Amalinze, ang Pusa. Dahil dito kinilala ang katapangan ni Okonkwo mula Umuofia hanggang Mbaino.  Sa  maraming pagkakataon, ipinamalas ni Okonkwo ang kaniyang katapangan upang mapagtakpan ang laman ng kaniyang dibdib laban sa kaniyang ama, si Unoka na sa kaniyang tingin ay mahina at talunan. Walang nagawang mahusay ang kaniyang amang si Unoka dahil sa kaniyang katamaran. Sa halip, puro kahihiyan ang iniwan nito sa kanilang pamilya sapagkat nag-iwan pa ito ng maraming utang sa mga kanayon bukod pa sa pinabayaan niya ang kaniyang pamilya. Ang naging buhay na  ito ni Unoka ay laban kay Okonkwo. Kaya pinatunayan niyang naiiba siya sa kaniyang ama. Para patunayan ang kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinamahalaan niya ang siyam na nayon. At siya ay nagtagumpay. Tatlo ang kaniyang naging asawa, nakapundar ng mga ari-arian na nagpapatunay lamang ng kaniyang pagiging masipag. Naging matapang na mandirigma at makapangyarihan siya sa buong nayon. Dahil dito, siya ay kinilalang lider ng kanilang tribo.

Dahil sa kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinili si Okonkwo ng mga kanayon upang ipagtanggol si Ikemefuna, ang lalaking kinuha bilang tanda ng  pakikipagkasundo sa kapayapaan sa pagitan ng Umuofia at isang nayon pagkatapos mapatay ng tatay ni Ikemefuna ang isang babaeng Umuofian. Tumira ang batang lalaki kina Okonkwo. Naging magiliw at magkasundo naman ang dalawa. Itinuring ng bata si Okonkwo bilang pangalawang magulang. 

Isang araw, lihim na ipinaalam  ni Ogbuefi Ezeudu, isa sa matatandang taga-Umuofia, ang planong pagpatay kay Ikemefuna. Binalaan ni Ezeudo na huwag makialam sa planong ito si Okonkwo. “Hindi ka dapat makialam  sa isasagawang iyon ng  kalalakihan ng Umuofia sapagkat isang ama na ang turing ni Ikemefuna sa iyo,” wika ni Ogbuefi Ezeudu kay Okonkwo. Dahil dito, gumawa ng paraan si Okonkwo.  PInaniwala niyang ihahatid na si Ikemefuna sa kaniyang tunay na ina. Naglakbay ang bata kasama ang ilang kalalakihan ng Umuofia. Sa gitna ng kanilang paglalakbay, sinugod ng mga kasamang lalaki si Ikemefuna upang patayin ngunit nakatakas ang bata. Nagpasaklolo ito sa kaniyang ama-amahan. Noon ay nasa harapan ng mga katribo si Okonkwo upang mapanatili ang ipinakitang katapangan, tinaga niya ang bata sa harapan nila sa kabila ng paghingi ng awa sa itinuring na ama. Nakalimutan ni Okonkwo ang naging usapan nila ni Ogbuefi Ezeudu. Umuwi si Okonkwo na mag-isa. Wala na ang batang tumulong at gumabay sa kaniya. Naging simula naman iyon ng malaking pagbabago kay Okonkwo. Hindi na siya makakain, hindi na makatulog, hindi na rin makapag-isip nang maayos.  Ramdam niya sa kaniyang sarili ang depresyong siya rin naman ang may pagkakamali  kaya’t upang maibsan ang kapighatian at huwag matulad sa kaniyang ama na isang sawi ay nagtungo siya sa kaniyang kaibigang si Obierika. Humingi siya ng payo rito  at nakaramdam naman siya ng kaunting gaan ng loob. Nagkasakit naman noon si Ezinma, anak na babae ni Okonkwo, ngunit gumaling din sa tulong ng mga halamang gamot na ipinanlunas ng kaniyang ama.

Lumipas ang panahon, nabalitaan ni Okonkwo na namatay si  Ogbuefi Ezeudu. Nakaramdam  ng konsensiya  si Okonkwo sapagkat nang huling makausap niya ito  ay noong bigyan siya nito ng babala tungkol sa pagkonsulta sa orakulo na papatayin si Ikemefuna. Pinuno ng malalakas na tunog ng tambol na sinasabayan ng alingawngaw ng  malakas na putok ng baril ang maririnig  sa paligid habang nakaburol si Ogbuefi Ezeudu.  Kagimbal-gimbal na trahedya ang bumulaga sa lahat ng mga naroroon nang pumutok ang baril ni Okonkwo at tamaan ang labing-anim na taong gulang na anak ng yumao. Dahil dito, kailangang pagbayaran ni Okonkwo ang nagawang kasalanan laban sa kaniyang kaangkan. Isang malaking pagkakasala sa diyosa ng Lupa ang pumatay at makapatay ng kauri. Hinakot lahat ni Okonkwo ang kaniyang mga ari-arian at mahahalagang kagamitan at nagtungo sa Mbanta, lugar ng kapanganakan  ng kaniyang ina dala ang kaniyang buong pamilya. Sinunog ang mga natirang hayop, kubo, at mga naiwang pag-aari ni Okonkwo tanda ng paglilinis sa buong pamayanan sa kasalanan nito. Malugod naman silang tinanggap ng mga kaanak higit lalo ang tiyuhin nitong si Uchendu. Tinulungan nila sina Okonkwo na makapagpatayo ng kanilang munting pamayanan at pinahiram ng mga butil na pagsisimulan ng kanilang munting kabukiran. Malagim at mahirap man ang sinapit ni Okonkwo, pinilit niyang tanggapin ang lahat at muling magbalik sa kung saan siya nagmula. 

                Dumaan ang dalawang taon ng pagkakapatapon kina Okonkwo. Sa mga taong iyon matiyagang kinukuha at inaani ni Obierika ang mga pananim ni Okonkwo sa dating lugar. Ibinebenta niya ito at ibinibigay ang pinagbilihan kay Okonkwo. Buong sipag niya itong ginagawa hanggang sa makabalik na si Okonkwo sa Umuofia. Isang masamang balita naman noon ang ipinabatid ni Obierika nang minsang nagdala siya ng pinagbilhan kay Okonkwo. Winasak daw  ng mga puti ang Abame, isa ding pamayanan ng mga Umuofia. 

                Hindi naglaon, may mga dumating na misyonero sa Mbanta.  Sa tulong ng isang interpreter na si G. Kiaga, kinausap ni G. Brown, lider ng mga misyonero ang mga taga-Mbanta. Ayon sa kanila, ang pagsamba sa mga diyos-diyosan ay isang malaking kasalanan at hindi katanggap-tanggap sa  simbahan. Lalong  hindi  maunawaan ng mga taga-Mbanta kung paanong  ang Tatlong Persona ay naging iisang Diyos katulad ng ipinaliliwanag ng mga misyonero tungkol sa dapat na pagsamba sa iisa lamang na Panginoon. Layunin ng mga misyonero na dalhin ang Kristiyanismo sa Mbanta at hindi ang tuligsain sila. Nagkasakit si G. Brown at pinalitan ni Rev. James Smith, isang malupit at bugnuting misyonero. Nagkaroon ng relihiyon ang mga taga-Mbanta. Habang isinasagawa ang taunang seremonya para sa pagsamba sa Bathala ng Lupa hinablot ni Enoch ang takip sa mukha ng isang Egwugwu, katumbas ng pagkitil sa espiritu ng mga ninuno. Kinabukasan, sinunog ng Egwugwu ang tahanan ni Enoch at ang simbahang itinayo nina Rev. Smith.

                Ikinapanlumo ng Komisyoner ng distrito ang naganap na panununog sa kanilang  simbahan. Dahil dito humiling siya ng pakikipagpulong sa pinuno ng mga Umuofia. Sa pulong, pinosasan ang mga dumalong pinuno ng mga Umuofia at ikinulong. Nakatikim ng pandudusta, masasakit na salita at pang-aabuso ang mga pinuno ng Umuofia.

                Pagkatapos mapalaya ang mga bilanggo, agad silang nagpulong at napagkasunduang tumiwalag. Inakala ni Okonkwo na nais ng mga kaangkan na maghimagsik kung kaya’t gamit ang machete pinatay niya ang pinuno ng mga mensaherong lumapit sa mga kaangkan niya. Hinayaan naman ng tao na makatakas ang iba pang mensahero at doon napagtanto ni Okonkwo na hindi handa ang kaniyang mga kaangkan sa isang giyera.

Dumating sa lugar ni Okonkwo ang Komisyoner ng Distrito upang imbitahan siya sa isang pagdinig sa korte subalit  natagpuan na lamang niyang nakabitin si Okonkwo. Nagpatiwakal si Okonkwo.  Ibinaba nina Obierika ang katawan ni Okonkwo. Gumimbal sa buong nayon ang nangyaring ito  sapagkat kinikilala nila na ang pagpapatiwakal ay isang malaking kasalanan at bukod dito si Okonkwo ay nakilala sa pagiging matapang at malakas. “Ang taong iyan ay kilala at tanyag sa buong nayon, dahil sa kaniyang ginawang pagpapatiwakal, matutulad lamang siya sa isang inilibing na aso.” Sabi ni Obierika, ang kaniyang kaibigan.